Қазақстан Республикасының валюталық заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» Қазақстан Республикасының Заңынан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Алайда егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (Жалпы бөлім) 282-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында ақша міндеттемелері теңгемен көрсетілуі тиіс.

Қазақстан Республикасының аумағында ақша мiндеттемелерi осындай мiндеттемелер бойынша валюталық операцияларға рұқсат етiлген жағдайда шетел валютасымен көрсетiлуi мүмкiн. (Валюталық реттеу туралы Заңның 13-бабы).

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІ

Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылауды Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi, Қазақстан Республикасының заңдарында (валюталық бақылау органдары) және валюталық бақылау агенттерi белгiлеген өкiлеттiк шеңберiнде басқа да мемлекеттiк органдар жүзеге асырады. Валюталық реттеудің негізгі органы ретінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мыналарды белгілейді:

1. қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру жөніндегі қызметті жүзеге асыру тәртібі мен талаптары;
2. резиденттер мен резидент еместердің валюталық операцияларды, оның ішінде валюталық реттеу режимдерін жүзеге асыру тәртібі:
3. тіркеу;
4. хабарламалар;
5. Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін резидент еместердің валюталық операцияларына мониторинг жүргізу тәртібі (валюталық мониторинг);
6. өздерінің құзыретіне сәйкес уәкілетті мемлекеттік органдармен келісім бойынша барлық резиденттер мен резидент еместер үшін міндетті валюталық операцияларды есепке алу және есеп беру нысаны.

Заңда оларды жүзеге асыру тәртібін белгілемейтін валюталық операциялар шектеусіз жүзеге асырылады.

ЛИЦЕНЗИЯ РЕЖИМІ

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы қолма-қол шетел валютасымен айырбастау пункттерін ұйымдастыру үшін ғана талап етіледі. Қазақстан Республикасының аумағында қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыруды олар берген лицензияға немесе Қазақстан Республикасының заңнамасымен және уәкілетті ұйымдармен берілген құқықтарға сәйкес шетелдік валютамен айырбастау операцияларын ұйымдастыруға құқығы бар уәкілетті банктер жүзеге асырады.

ТІРКЕУ РЕЖИМІ

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі келесі валюталық операцияларды тіркейді:

• Резиденттер мен резидент еместер арасындағы тауарларды экспортқа (импорттауға) байланысты 180 күннен астам мерзімге коммерциялық несиелер бойынша төлемдер;

Тіркеу режимі тауарларды экспортқа (импортқа) байланысты коммерциялық қарыздарға қолданылмайды және 180 күннен аспайтын мерзімге беріледі, егер қаражатты қайтару немесе резиденттің немесе резидент еместің өз міндеттемелерін өзгеше орындау мерзімі 180 күннен асса.

• Қазақстан Республикасындағы резидент еместердің және шетелдегі резиденттердің тікелей инвестициялары;
• Резиденттердің резиденттерге және резидент еместерге резиденттерге 180 күннен астам мерзімге қаржы қарыздары;

Егер резиденттің немесе резидент еместің қаражатты қайтару немесе міндеттемелерді өзгеше орындау үшін нақты мерзімі 180 күннен асатын болса, тіркеу режимі 180 күннен аспайтын мерзімге берілетін қаржы қарыздарына қолданылады.

• Резиденттердің резидент еместерге төлемдері, резиденттердің пайдасына зияткерлік меншік құқығына толықтай ие болуына байланысты резиденттердің пайдасына төлемдер, сондай-ақ резиденттердің бірлескен қызметке қатысушысының міндеттемелерін орындау үшін ақшаны және өзге мүлікті беру және алу.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiсiнде мәмiле сомасының шекті мәнi белгiленедi, одан жоғарыда валюталық шартты тiркеуге жатады, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi хабарландыру режимiн белгiлеуге құқылы тіркеу режимiнен алып тасталады.

Валюталық операциялар жүргізу ережелеріне сәйкес, Ұлттық Банк келесі шарттарды ескере отырып валюталық операцияларды жүргізеді:

1. Қазақстан Республикасындағы мүлiктi (қорларды) алуға байланысты валюталық операция сомасы және (немесе) резиденттiң мүлкiн (қаражатын) резидент емеске қайтару жөнiндегi мiндеттемелердiң пайда болуы бес жүз мың (500 000) АҚШ долларынан баламалы болса;
2. Қазақстан Республикасынан қаражатты (мүлікті беру) және (немесе) резидентке қайтаруға жататын мүлікке (қорларға) қатысты резидент емес талаптары баламада жүз мың (100 000) АҚШ долларынан асатын валюталық операция сомасы.

Резидент валюталық операцияның қатысушысы тіркеу үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне өтініш беруге міндетті:

1. егер тіркеу шарты, бастапқыда валюталық шартқа — басталмас бұрын және қолданылатын болса тараптардың бірінің міндеттемелерін орындау;
2. егер тараптардың біреуі міндеттемелерді орындау валюталық келісімге тіркеу режимін ұзартуға әкеп соғса, — осындай міндеттеменің орындалуына дейін;
3. егер тіркеу режимі оған енгізілген өзгерістер мен (немесе) толықтырулар нәтижесінде валюталық шартқа қолданылса және қажет болған жағдайда тараптардың біреуінің міндеттемелері тіркеу тәртібі валюталық келісімге ұзартылған күннен бастап отыз күнтізбелік күн ішінде орындалса, міндеттемелер;
4. басқа жағдайларда — валюталық шартқа тіркеу режимі ұзартылған күннен бастап күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей.

Егер резидент талап ету құқығын немесе қарызды аудару нәтижесінде тіркеу режимі таралған валюталық келісімнің қатысушысы болса, онда тиісті транзакция жасалған күннен бастап отыз күнтізбелік күннен кешіктірмей тіркеу үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне өтініш беруге міндетті. Тіркеу резидент құжаттардың толық пакетін ұсынған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Валюталық шартты ресімдеу кезінде өтініш берушіге белгіленген үлгідегі құжат — тіркеу куәлігі беріледі.

Тіркелу режимі келесі валюталық операцияларға қолданылмайды:

1. банктердің өз операциялары;
2. резиденттердің (резидент еместердің) резидент емес брокермен жасасқан брокерлік қызмет көрсету туралы келісімінің негізінде немесе резидент басқарушы компаниямен жасалған инвестициялық портфельді басқару туралы келісім негізінде жүзеге асырылатын резидент емес эмитенттердің (резиденттердің) бағалы қағаздармен жасалатын мәмілелері.

ЕСКЕРТУ

Хабарлама режимінде валюталық операциялар бойынша резидент-қатысушылардың және (немесе) уәкілетті банктердің, сондай-ақ клиенттердің атынан валюталық операцияларды жүзеге асыратын бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары тарапынан валюталық шарт туралы ақпаратты Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне белгіленген нысандағы және кейіннен жасалған мәмілелер туралы ақпарат беру сондай-ақ валюталық шартты өзгерту туралы.

Хабарлама режимінде мынадай валюталық операциялар жүргізіледі:

1. Резиденттер ұйымға (соның ішінде жарғылық капиталға) қатысуды қамтамасыз ету үшін немесе оның мүлкіне жарна ретінде бағалы қағаздарды сатып алу, ақша қаражаттарын және өзге де мүлікті сақтауға байланысты валюталық операциялар туралы, сондай-ақ валюталық операциялар туралы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне хабарлауға міндетті, туынды қаржы құралдарымен байланысты;
2. Резиденттердің резидент еместердің пайдасына төлемдері, резидент еместердің жылжымайтын мүлікті иеленуіне байланысты резиденттердің пайдасына төлемдері, сондай-ақ резиденттердің сенімгерлікпен басқару үшін резиденттердің резидент еместерге (резидент еместерге) ақшаны және өзге де мүлікті беруі хабарландыру режимінде жүзеге асырылады;
3. Банктерді және Ұлттық почта операторын қоспағанда, резидент заңды тұлғалар шетелдік банктермен шарт жасасқан күннен бастап отыз күнтізбелік күннен кешіктірмей Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне шетелдік банктердегі ашық банктің (жинақ ақшаларын қоса алғанда) шоттарын хабардар етуге міндетті;

Тұрғындар Ұлттық Банктің валюталық операциялар туралы төмендегі жағдайларды ескере отырып:

1. Қазақстан Республикасындағы мүлiктi (қаражатты) алуға байланысты валюталық операция сомасы және (немесе) резиденттiң мүлкiн (қаражатын) резидент емеске қайтару жөнiндегi мiндеттемелер пайда болуының сомасы 500 000 (бес жүз мың) АҚШ долларынан асады;
2. Қазақстан Республикасынан ақша аудару (мүлікті беру) және (немесе) резидентке қайтаруға жататын мүлікке (қорларға) қатысты резидент еместің талаптары 100,000 (жүз мың) АҚШ долларынан асатын валюталық операция сомасы;
3. резиденттің туынды қаржы құралдарымен жасалатын мәмілелер бойынша (базалық актив үшін төлемді есепке алмағанда) резидент еместің резидентке және (немесе) резидентке емес, сондай-ақ жұмыстарды, қызмет көрсетулерді (қызмет көрсетуді) экспорттау (импорттау) бойынша есеп айырысу бойынша есеп айырысу сомасы 100,000 ( жүз мың) АҚШ долларына балама.

НЕГІЗГІ РЕЗИДЕНТТІК ШОТТАР

Резидент еместер уәкілетті банктерде шетел және (немесе) ұлттық валютадағы шоттарды шектеусіз ашады.

Резидент еместер шетел валютасын және ұлттық валютаны Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерлерде уәкілетті банктерде, сондай-ақ уәкілетті банктердегі олардың банктік шоттарынан Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерлердегі шоттарына шектеусіз олардың шоттарына аударуға құқылы.

РЕЗИДЕНТ ШОТТАРЫ

Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, резиденттер уәкілетті банктерде шетел валютасындағы банк шоттарын шектеусіз ашады.

Дерек көзі: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің байланыс деректері:
Мекен-жайы: 050040, Қазақстан Республикасы,
Алматы қаласы, Көктем-3 ықшам ауданы, 21.
Факс: + 7 (727) 2704-703, +7 (727) 2617-352, +7 (727) 2704-799
Анықтама телефоны: + 7 (727) 2704-591
E-mail: hq@nationalbank.kz